Edukacja szkolna koncentruje się na testach i odpytywaniu uczniów, a to demotywujące i stresujące. Wiele tradycyjnych metod, takich jak czytanie na głos, nie zawsze skutecznie ocenia zrozumienie tekstu. Jak więc wspierać rozwój umiejętności czytania ze zrozumieniem w sposób, który będzie angażujący i przyjemny dla ucznia? Kluczem jest wykorzystanie w praktyce teorii skutecznego i przyjemnego uczenia się, w tym roli zabawy, współpracy i praktycznego wymiaru czytania. Takie podejście sprzyja nie tylko lepszemu przyswajaniu wiedzy, ale także buduje pewność siebie ucznia i motywację do nauki.

Nauka przez zabawę

Nauka przez zabawę to sposób uczenia się, który przynosi wymierne korzyści. Zamiast koncentrować się na tradycyjnych metodach, takich jak testy i odpytywanie, warto wprowadzić aktywne formy uczenia się, które angażują uczniów. Dzięki temu dzieci są bardziej otwarte na naukę i chętniej uczestniczą w zajęciach. Badania pokazują, że uczniowie, którzy uczą się poprzez zabawę, lepiej przyswajają wiedzę, ponieważ łączą naukę z przyjemnością. Poprzez gry i zabawy dzieci mają szansę na naturalną interakcję z rówieśnikami, co rozwija ich umiejętności społeczne oraz komunikacyjne.

Praktyczne umiejętności w nauce

Użycie praktycznych umiejętności w nauce pozwala uczniom lepiej zrozumieć materiał. Jean Piaget, znany psycholog, zwracał uwagę na to, jak dzieci uczą się poprzez działanie i interakcję z otoczeniem. Jego teoria podkreśla, że dzieci aktywnie budują swoją wiedzę poprzez doświadczenia. Piaget zauważył, że uczniowie najlepiej przyswajają informacje, gdy mają możliwość eksperymentowania i obserwowania efektów swoich działań. Kiedy dzieci uczą się poprzez praktykę, lepiej rozumieją trudne koncepcje i są bardziej skłonne do myślenia krytycznego. Przykładem tego w kontekście czytania ze zrozumieniem może być używanie tekstów do praktycznego rozwiązywania problemów lub podejmowania decyzji. Wprowadzenie takich elementów do nauki pozwala osiągnąć lepsze rezultaty i większe zaangażowanie uczniów.

David Kolb, autor teorii uczenia się poprzez doświadczenie, podkreśla znaczenie cyklu uczenia się, który składa się z czterech etapów: konkretne doświadczenie, refleksja, uogólnienie i testowanie w nowej sytuacji. Kolb zauważył, że skuteczna nauka zachodzi, gdy uczniowie są w stanie przejść przez te etapy, co prowadzi do lepszego zrozumienia materiału.

Dialog w uczeniu się

Dialog i współpraca między nauczycielem a uczniem są kluczowe w procesie nauczania. Gordon Wells podkreśla, jak ważne jest tworzenie przestrzeni do otwartej komunikacji, w której wszyscy uczestnicy są zaangażowani w naukę. Otwarta rozmowa pozwala uczniom zadawać pytania i wspólnie wyjaśniać trudne zagadnienia. Badania pokazują, że uczniowie, którzy mają możliwość aktywnego uczestnictwa w rozmowach, są bardziej zmotywowani do nauki i lepiej przyswajają wiedzę. Interakcje społeczne w procesie uczenia się są niezbędne do budowania zrozumienia. Kiedy uczniowie mają okazję wymieniać się pomysłami i spostrzeżeniami, stają się bardziej otwarci na różne punkty widzenia i rozwijają swoje umiejętności krytycznego myślenia. W ten sposób nauka staje się wspólnym przedsięwzięciem, a nauczyciel pełni rolę przewodnika, który wspiera uczniów w ich indywidualnych poszukiwaniach wiedzy. Czytanie ze zrozumieniem to też interpretacja tekstu, a więc ogromne pole do wymiany wrażeń i doświadczeń.

Koniec wstępu teoretycznego. Poniżej znajdziesz przykłady trzech zabaw – ćwiczeń, które opracowałam na potrzeby swoich zajęć terapii czytania, żeby zorientować się w poziomie zrozumienie czytanego tekstu u moich uczniów. Przy okazji ćwiczymy tu czytanie ze zrozumieniem, a przede wszystkim dobrze się bawimy.

1. Gra „Milionerzy”

• Cel: Ćwiczenie czytania ze zrozumieniem poprzez zabawę.
• Instrukcje:
  • Wybór fragmentu: Wybierz krótki fragment tekstu (może to być tekst literacki lub informacyjny). Dostosuj długość fragmentu do poziomu umiejętności dziecka – im mniej radzi sobie z czytaniem, tym krótszy i łatwiejszy powinien być fragment.
  • Czytanie: Poproś dziecko, aby najpierw samodzielnie przeczytało fragment.
  • Twoje czytanie: Po tym, jak dziecko skończy, przeczytaj ten sam tekst.
  • Przygotowanie pytań: Ułóż 2-3 pytania w formie wielokrotnego wyboru (A, B, C, D) dotyczące treści przeczytanego fragmentu.
  • Zabawa w teleturniej:
    • Przywitaj się z dzieckiem jak w teleturnieju, mówiąc: „Witamy w programie “Milionerzy”! Dziś w studiu mamy wyjątkowego gościa!”
    • Użyj rekwizytu, który będzie udawał mikrofon (możesz użyć np. długopisu lub klasycznie – dezodorantu 😀).
    • Wymyśl śmieszne jingle, które zrobisz przy każdej poprawnej lub niepoprawnej odpowiedzi (fajnie, żeby były zawsze takie same).
  • Zadawanie pytań: Zadaj dziecku pytania. Jeśli odpowiedź jest poprawna, przechodzi dalej. Jeśli odpowiedź jest niepoprawna, użyj „koła ratunkowego”:
    • Powiedz: „Mamy pytanie do tekstowego przyjaciela! Możesz poszukać odpowiedzi w tekście.”
  • Pytanie do przyjaciela: Daj dziecku chwilę na poszukiwanie poprawnej odpowiedzi w przeczytanym fragmencie. Szukacie jej do skutku. WAŻNE: jeżeli dziecko ma duży problem ze znalezieniem odpowiedzi, to znaczy, że wybraliście za trudny tekst. Pomóż mu, pochwal za wysiłki i zmień materiał do ćwiczeń.

2. Czytanie instrukcji

• Cel: Ćwiczenie czytania i rozumienia instrukcji.
• Instrukcje:
  • Wybór przepisu: Wybierz prosty przepis, np. na muffinki lub pizzę. Upewnij się, że przepis jest na tyle prosty, by nie zniechęcić dziecka, nawet jeśli efekt nie będzie idealny.
  • Przygotowanie składników: Poproś dziecko, aby odczytało składniki i skompletowało je.
  • Czytanie przepisu: Przeczytajcie cały przepis na raz, a następnie omówcie go na bieżąco, krok po kroku. Najlepiej będzie zrobić to w dwóch etapach: najpierw dziecko czyta samo po cichu (albo tak jak umie – nie wtrącasz się tu, nie poprawiasz, cierpliwie czekasz), a później czytacie razem na głos po jednym zdaniu i po każdym zdaniu omawiacie co trzeba zrobić.
  • Gotowanie/pieczenie prawidłowe: Dziecko czyta przepis i po kolei decyduje co należy zrobić. W miarę możliwości wycofaj się z tego procesu i pozwól popełniać błędy – danie wtedy nie wyjdzie idealnie. To jest wspaniała okazja, by porozmawiać z dzieckiem o tym, że błędy się zdarzają i to jest ok, a praktyka czyni mistrzem – w czytaniu i w gotowaniu. Bardzo dużo zależy tu od Twojego podejścia, jeżeli czujesz, że z dowolnego powodu to ćwiczenie mogłoby być dla Ciebie stresujące i niewygodne, to wybierz drugą opcję.
• Alternatywne ćwiczenie: Jeśli nie chcecie gotować, spróbujcie rysować z instrukcją:
  • Na zmianę wymyślajcie i zapisujecie instrukcje, aby narysować coś, np. zwierzę lub przedmiot, abstrakcyjny rysunek. Używajcie precyzyjnego słownictwa, np. w prawym górnym rogu, z prawej strony (jakiegoś elementu), wielkości mojego paznokcia u kciuka.
  • Możecie też poprosić AI o wygenerowanie instrukcji do rysowania. Wtedy czytacie tę samą instrukcję, ale każdy rysuje na swojej kartce, a na koniec możecie porównać efekty.
  • Dużo instrukcji do rysunków znajdziecie w grze, którą opracowałam –  “Zakręcony Słoik Czytelniczych Przygód”.

3. Odpytywanie odwrócone – quiz

• Cel: Ćwiczenie umiejętności czytania i tworzenia pytań.
• Instrukcje:
  • Wybór tekstu: Przygotuj krótki tekst z ciekawostkami. Może to być tekst o ulubionych zwierzętach, ciekawych miejscach czy znanych osobach.
  • Czytanie: Dziecko czyta jeden fragment tekstu i wymyśla pytanie otwarte do tej treści. Na przykład: „Jak oddychają delfiny?”. Dorosły też czyta tekst (tylko raz).
  • Zapisywanie pytań: Dziecko zapisuje wymyślone pytanie, ale nie zapisuje odpowiedzi.
  • Kolejne fragmenty: Powtórz ten proces dla 5-10 fragmentów tekstu.
  • Zadawanie pytań: Dziecko zadaje dorosłemu pytania, które wymyśliło. Dorosły odpowiada tak jak zapamiętał. Zobaczycie, że jeżeli w tekście jest informacja, która była dla Was nowa, to wcale nie jest takie łatwe! I dokładnie o to chodzi.
  • Sprawdzanie odpowiedzi: Ważne, żeby dziecko mogło to zweryfikować: sprawdza co samo pamięta, a jak nie pamięta to dopiero wtedy wracacie do tekstu i szukacie informacji.

To są świetne opcje na rodzinną integrację i jednoczesne ćwiczenie czytania. Ale wiem, że są rodzice, którzy potrzebują całkiem zoutsourcować temat nauki czytania, a niestety ich szkoła sobie z tym zadaniem nie poradziła. To właśnie dla Was i dla Waszych dzieci mam zajęcia terapii czytania online. Bawimy się tam i uczymy czytania we wspierającej i motywującej atmosferze. Zapisz dziecko!

Dowiedz się więcej:

• Piaget, J. (1970). The Science of Education and the Psychology of the Child
• Kolb, D. A. (1984). Experiential Learning: Experience as the Source of Learning and Development
• Wells, G. (1999). Dialogic Inquiry: Toward a Sociocultural Practice and Theory of Education